Қазақтың Абай, Шоқан, Шәкәрім сынды алып тұлғаларының есімдері аталғанда аналары, әжелері қатар айтылып жатады. Өйткені, олардың адам болып қалыптасу жолында осы нәзік жандылардың рөлі ерекше. Абайды Зере әже тәрбиелесе, Шоқан бойына бар жақсылықты Айғаным ханым сіңірген деседі.
Бала Шоқанның рухани жағынан өсуіне әжесі Айғаным үлкен әсер етті. Тумысынан сезімтал, дарынды балаға әжесі білім мен халық даналығының сарқылмас көзі болды. Ол Шоқанға қазақтың ежелгі аңыздары мен хикаяларын қызықты етіп әңгімелеп, күні кеше өзі қатысқан тарихи оқиғаларды еске алып отырды. Халықтың озық дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарын бойына сіңірген әжесінің жарқын бейнесін Шоқан өмірінің соңына дейін ұмытпай есінде сақтады. Шоқан әуелі Құсмұрындағы әжесі салдырған мектептен арабша хат таныды, қарындашпен сурет салуды үйренді, кейін, орысша оқуға аттанды. Әлкей Марғұланның «Айғаным – Шоқан үшін халық даналығының сарқылмас бұлағы болған» деуі тегін емес.
1828 жылдың 21 сәуірінде Айғаным патша үкіметінен Сырымбет тауының етегіне «хан ордасын» салып беруді өтінеді. Ресей патшасы І Николай бұл өтініштің орындалуын Батыс Сібірдің Омбыда тұратын генерал-губернаторы Канцевичке тапсырады. 1831 жылдың аяғында Канцевич патшаға Айғанымға арналған үйді жасауға 316 солдат, 126 шебер жұмсалғанын, олар жергілікті қарағайдан қиған 12 бөлмелі ағаш үйді 1831 жылдың 26 маусымында бастап, 31 шілдесінде біткенін, үй мемлекет қаржысына салынғанын хабарлайды. Саяхатшы П.П.Семенов Тянь-Шаньский: “І Николай Уәли ханның жесіріне үлкен ілтипат көрсетіп, Қырғыз даласында оған арнап үй салдыруға әмір еткен. Шоқан Уәлиханов сол үйде туған», – деп жазса, ғалымның зерттеуші досы Г.Н.Потанин: «Уәли ханның үлкен әйелінің отбасы тағдыр тәлкегіне түссе, керісінше, кіші әйелі Айғаным орыс әкімшілігінің көңілінен шығып, Сырымбет мекенінде оған арнап үй салынып, мешіт тұрғызылды, Құсмұрын тұтасымен оның қарауына берілді», – деген дерек қалдырған. Айтса айтқанындай, 1833 жылы Айғаным осы үйдің қасынан мешіт пен медресе салдырған.
материал «Тұлғалар өміріндегі Ислам» кітабынан алынды,
ummet.kz
