Соңғы уақытта халықтың аузында «сәләфизм» деген діни термин көп қолданып келеді. Бұл терминнің маңыздылығы артқаны сонша, енді бұл тек діни емес саяси термин ретінде де елеулі азаматтардың аузында жүр.
Көптеген діни сарапшылардың айтуынша, сәләфизм – саяси бағытты көздеген заманауи діни қозғалыс. Осыған байланысты бүгінде ислам ғұламалары аталмыш қозғалыстың қоғамға қаупі жайлы көптеген еңбектер мен көзқарастарын жарысып жазуда. Ендеше, сәләфизмнің негізгі бет-бейнесін анықтау мақсатында бірнеше даңқты ғұламалардың сәләфизм идеологиясына қатысты пәтуаларына жүгінгенді жөн көрдік.
Ахмед ТАЙП,
Әл-Азхар университетінің шейхі, мұсылмандар кеңесінің төрағасы:
(أحمد محمد أحمد الطيب - الإمام الأكبر شيخ الجامع الأزهر, رئيس مجلس حكماء المسلمين)
«Әһли сунна уал жамаға» деп біз сенімде Матурудия мен Ашария, ал мәзһабта ұлы төрт мәзһаб Ханафи, Ханбали, Шафиғи, Малики жолын ұстанушыларды айтамыз. Кімде-кім осы жолдан таймай, білімі мен көркем мінезімен ерекшеленетін болса, ол «Әһли сунна уал жамаға» тобына кіреді. Алайда, бұл топқа бүгінде мұсылмандар арасынан бөлініп шыққан сәләфизм бағытын ұстанушылар кірмейді. Сондай-ақ, сәләфизм идеологиясын насихаттайтын кез-келген діни орындар мен мекемелер де «Әһли сунна уал жамаға» тобының жамағаты болып табылмайды.
Бүгінде әлем көріп жатқан асыра сілтеуші экстремистік топ мүшелері «Әһли сунна уал жамаға» үшін күресіп жатқан жоқ. Себебі, олар «Әһли сунна уал жамағаны» бетперде етіп өздерінің жасырын пасық саяси көзқарастарын жүзеге асырып отыр. Осындай керітартпа күштердің кесірінен қазіргі таңда көпшіліктің ислам дініне деген көзқарасы өзгеріп, исламның тарихи сахнасында өшпестей қара дақ қалды (Грозный қаласында «Әһли сунна уал жамаға» деген кімдер?» атты тақырыпта өткен конференциясында сөйлеген баяндамасынан үзінді).
Мұхаммед Сайд Рамазан әл-БУТИ,
Шам ғұламалар бірлестігінің бұрынғы төрағасы,
белгілі ислам ғалымы:
(محمد سعيد رمضان البوطي – رئيس إتحاد علماء بلاد الشام)
Біз бүгінге дейін «сәләф» сөзін естігенде бүгінгі "сәләфтарды" тарих бетіндегі Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбардан кейінгі ізгі сахабалар және олардың жолын ұстанушы үш дәуірдегі мұсылмандар деп түсініп келген едік. Ол заманғы мұсылмандар шынымен де Алланың тура жолынан таймаған жүзі жарқын тұлғалар еді. Солардың арқасында біздерге ислам діні қаймағы шайқалмай жетіп отыр. Сондықтан, оларды «Сәләф ас-салих» яғни, ілгеріде өткен ізгі мұсылмандар деп айтуға толық негіз бар. Себебі, олар дінде қандай бір көзқарастар туындаса өзара дау туғызбастан бейбіт жолмен шешетін және де олар сол мәселеде бір-бірінің сағын сындырмастан, сөкпестен негізгі қайнар Құран мен сүннетке жүгінетін. Бұған қоса, олар теріс көзқараста болған мұсылмандарды бидағатшы, кәпір деген ауыр сөздермен айыптамаған. Осындай ізгілігімен ерекшеленген мұсылмандарды пайғамбар (с.ғ.с.) көзі тірісінде мақтап бізге солардың жолымен мықтап ұстануға бұйырған болатын.
Бүгінде «сәләф» деген сөздің атына кір келтірген сәләфизм деген топ бой көтерді. Олар өздерін ілгерідегі сәләфтардың жолын ұстанамыз деп көкірек қағып ізгі сахабалардың жолымен ұштаспайтын жаңа діни бағыт құрды. Сөйтіп уақыт өте өздерін сәләфизм идеологиясын ұстанушымыз деп таныта бастады.
Олардың діни бағыттары ізгі сахабалардың жолымен сәйкес келмейді. Өйткені, олар дінде қандай да бір мәселе туындаса бейбіт жолмен шешуге талпынбайды әрі өздерімен келіспегендерді «тура жолдан шыққан» деп айыптайды. Бұл өз кезегінде ізгі сәләфтардың ұстанымына қарама қайшы келеді. Мұндай бағыттағы сәләфизм ұстанушыларын бұған дейінгі ешбір тарих бетінде кездестіре алмаймыз және олар ізгі сахабалардың жолын даттап отырғанын ескере кеткеніміз жөн. Осылайша оларды дінде жаңадан пайда болған бидағатшылар және адасқандар деп айтуымызға негіз бар (Сәләф – мәзхаб емес ізгілердің өрнекті дәуірі» кітабынан). (السلفية مرحلة زمنية مباركة لا مذهب محمد سعيد رمضان البوطي : إسلامي)
Ибн Абидин әл-ХАНАФИ:
(ابن عابدين الحنفي – مفسر و فقيه)
Мұхаммед ибн Абдул Уаххабтың жолын ұстанушылар біздің заманымызда хауариждермен тең. Хауариж деп аты айтып тұрғандай, олар өз уақытында Пайғамардың (с.ғ.с.) ізгі сахабаларын күпірмен айыптап бөлініп шыққан топ секілді Абдул Уаххабтың соңынан ерушілер де сол хауариждер секілді Нажд жерінен шығып екі киені (Харам мешіті мен Пайғамбар (с.ғ.с.) мешітін) басып алды. Бұған қоса, олар Ханбали мәзхабын ұстанушымыз деп өздеріне Ахмад ибн Ханбалдың жолын бетперде етіп алды. Сөйтіп, олар өздерін сенімінде жаңылмаған нағыз мұсылман санап өзгелерді мүшриктер деп айыптады («Рад әл-Мұхтар» кітабынан). (رد المحتار - ابن عابدين)
Имам ибн Хаджар әл-Хайтами,
белгілі тәпсірші, фақиһ, хадисшы:
(ابن حجر الهيتمي – الفقيه و المحدث)
Соңғы уақытта арамызда сенімінде жаңылған, сөздерінде шынайылық жоқ, Ибн Таймияның соңынан еруші мұсылмандар пайда болды. Олардың негізгі «әл-Уасита» деген кітабы бар. Бұл кітапта Ибн Таймия Құран мен сүннетке және «Әһли сүннет уал жамаға» ғұламаларының көзқарасына қарсы мәліметтер кездеседі. Осылайша, олар ұйқыда жатқан айдаһарды оятып, мұсылмандардың арасында бүлік шығарды. Біздер бірігіп осы кітаптың теріс мазмұнына нақты діни тұрғыда жауап беретін еңбектер жазуымыз керек. Бұған дейін белгілі ғалым Тақи ад-Дин Әбу Хасан ас-Субуки «Бишифа сиқам фи зиярат хайрул анам» деген кітабында Ибн Таймияның пайғамбар (с.ғ.с.) қабірін зиярат етуге байланысты теріс көзқарасына жауап жазылған. Сондықтан, біз де осындай еңбектерді жарыққа шығарып, бүгінде қоғам дертіне айналған Ибн Таймияның жолының таралуына барынша тосқауыл қоюымыз керек.
Алла Тағала Ибн Таймияны тура жолдан адастырды, көзін көр етіп тілін мылқау етті. Ибн Таймияның өтірігін, бүлігін анықтаған ислам ғұламалары дәл осылай оны айыптаған. Егер кімде-кім бұған күмәнданатын болса белгілі даңқы әрі сенімді Әбу Хасан ас-Субуки және оның әкесі Имам Из ибн Жамаға және осы секілді Ханафи, Малик, Шафиғи ғалымдарының Ибн Таймияға қарасты айтқан сөздеріне шолу жасасын.
Мұхаммед ибн Абдул Уаххабтың негізгі ұстанымы Алланың бірлігіне шақырып, түрлі ширк амалдарынан сақтандыру екені белгілі. Алайда, бұл сыртқы бейнесі ғана. Егер ішкі бейнесіне үңіліп қарар болсақ, онда біз бұл топтың құрылуынан бергі мақсаты мұсылмандарды қорлау, түрлі себептермен бүлік шығарып мұсылмандарды бір-бірімен жауластыру екенін аңғарамыз. Бұл топтың негізгі ұстанымы (яғни, Алланың бірлігіне шақыру) ол әлсіз мұсылмандарды өз қатарына тартудың алғы шарттары. Себебі, олар осылайша әрбір мұсылманды Алланың бірлігін тануға ұмтылдырып, өз қатарын көбейтуді көздейді. Сондықтан, олардың негізі ұстанымы оларға ерушілерге тұзақ болып табылады («Татхир әл-фуад мин дәнәс әл-итиқад» кітабынан). (تطهير الفؤاد من دنس الاعتقاد)
Жалғас АСХАТҰЛЫ
Abai.kz
